Piše: Sanita Bajramović
Film prikazan druge noći u okviru programa Open Air netom završenog 22. Sarajevo Film Festivala bio je Ljubav i prijateljstvo američkog režisera Whita Stillmana (The Last Days of Disco), posljednja u nizu adaptacija djela britanske klasične spisateljice Jane Austen. Pitanje za milion dolara jeste - kada je filmski svijet zapravo počela tresti austenomanija? Prva ekranizacija najpoznatijeg Austeničinog djela, romana „Ponos i predrasude“, realizirana je već 1940. godine i to sa velikim Laurenceom Olivierom u ulozi harizmatičnog Mr. Darcya, da bi BBC u sljedećim decenijama neumorno nastavio s ekranizacijom njenog opusa, primarno u formi TV serija. Prekretnica je nastupila 1995. kada je nekome u kompaniji Columbia Pictures palo na pamet ekranizirati „Razum i osjećaje“. Pisanja adaptiranog scenarija prihvata se glumica Emma Thompson a režije Ang Lee, tada još uvijek režiser u usponu. Rezultat je bio kiša zlatnih statua, što sa dodjele Oscara što sa drugih festivala. Iste godine, paralelno sa pomenutim filmom, BBC snima briljantnu mini-seriju Ponos i predrasude, koja će ostati upamćena i po tome što je u zvijezde katapultirala karijeru Colina Firtha! Hollywood je poludio. Ekspresno su ekranizirani i ostali Asteničini romani, a onda u nedostatku izvornih djela (jer je umrla vrlo mlada) okrenuli su se njenom životu (Becoming Jane), pa recipijentima njenih djela (The Jane Austen Book Club), pa je snimljena šatro bolivudska verzija (Bride & Prejudice), da bismo lani dobili i horor parodiju (Pride and Prejudice and Zombies). Kao što rekosmo, Austen je umrla rano, uspjevši napisati samo šest romana, pa su se u nedostatku materijala filmadžije počeli okretati i njenim novelama, od kojih je jedna i „Lady Susan“, koju je za film adaptirao upravo režiser Stillman.
Ljubav i prijateljstvo; režija: Whit Stillman; uloge: Kate Beckinsale, Chloe Sevigny, Xavier Samuel, Morfydd Clark; 2016.
IMDb rejting: 7.1/10
Rotten Tomatoes rejting: 99%
Lady Susan Vernon je prelijepa, lukava i spletkama sklona udovica čija je životna misija pronaći bogatog muža za sebe, a onda i za kćerku Fredericu. Prema djetetu je hladna, ima aferu s oženjenim plemićem, iskorištava povjerenje najbolje prijateljice, kamči novac od kćerinog budalastog udvarača, i sve to sa gracioznošću i šarmom koji bi i kamen rastopili! Inteligentna manipulatorica, daleko odskače od romantičnog sklopa ostalih junakinja Jane Austen. Zapravo, lady Susan potkopava sve standarde romantizma: ne čami u kutu čekajući da se neko zaljubi u nju, već aktivno zavodi muškarce (čak i mlađe od sebe), i što je najčudnije, ne biva na kraju kažnjena ili osramoćena. U finalu svjedočimo uspjehu njenih spletki, samo lagano modificiranih u odnosu na originalnu zamisao!
Da bi nas što prije uveo u film i olakšao nam praćenje toka radnje, režiser nas u početku dosta nekonvencionalno (pomoću titlova) upoznaje sa glavnim i sporednim likovima. Stillman ne gubi vrijeme na sporedne tokove priče, svaki kadar ima jasnu svrhu i namjenu, a to je držati fokus na lady Susan, čak i kada nije u kadru, jer tada drugi likovi raspravljaju o njoj. Dijalozi teku brzo i gledalac ima dojam da glumci ni na sekund ne zatvaraju usta. Priča, čajanke i šetnje ili vožnje kočijom izmjenjuju se iz scene u scenu, stvarajući na momente jak štih pozorišne predstave. Kostimi i lokacije georgijanske Britanije su vizuelna poslastica sama po sebi i savršeno zaokružuju seting.
Okosnica filma je nesumnjivo Kate Beckinsale, kojoj je ovo već drugi film snimljen po romanu Jane Austen (1996. utjelovila je Emmu u istoimenom filmu). Blistava i gizdava, lebdi iz scene u scenu poput paunice, s tek pokojim proplamsajem zlobe ili cinizma. Njen lik je na neki iščašen način toliko dopadljiv da povremeno uhvatite sebe kako navijate za nju i želite joj uspjeh u zamišljenim mahinacijama! Od sporednih glumaca najefektniju rolu je ostvario Tom Bennett u ulozi blesavog sir Martina; njegovo afektirano, „šašavo“ preglumljavanje (u maniru Toma Hulcea u Formanovom Amadeusu) dočekano je salvama smijeha u Open Air kinu.
Zapravo, prijem na koji je film u cijelosti naišao kod sarajevske publike bio je iznenađujući, imajući u vidu da je riječ o kostimiranoj drami i visoko artificijelnim dijalozima koje naš populus baš i ne ljubi. Autorica ovog teksta se plašila da će polovina ljudi napustiti projekciju već poslije pola sata, tako da su dugi aplauz na kraju filma, kao i ushićeni komentari publike nakon izlaska iz kina bili možda i najljepše iznenađenje ove filmske smotre.
