Piše: Duško Dimitrovski
Ovogodišnja međunarodna smotra sedme umjetnosti u Beču protekla je u današnjoj izuzetno teškoj političkoj situaciji u svijetu, a ipak je uspjela sačuvati dignitet filma kao medija umjetnosti kroz snažne savremene filmove, poput Anselm - Das rauschen der Zeit Wima Wendersa, Europa Sudabehe Mortezai, Zelena granica Agnieszke Holand i The Holdovers Alexandera Paynea, te njihove klasične predhodnice, među kojima je sasvim zasluženo mjesto našao i naš film Slike iz života udarnika Bate Čengića.
Otvarajući ovogodišnji 61. filmski festival Viennale 2023. u Beču njegova veoma agilna mlada direktorica Eva Sangiori je naglasila da ovogodišnja smotra treba da predstavlja široki spektar sadržaja, različitih geografskih odrednica, filmskih formata i formi, sa ciljem prezentovanja onoga izuzetno vrijednog što današnji autorski film donosi, uz istovremeno nastojanje da sineaste iz prošlih vremena i njihove filmove na plodonosan način poveže sa sadašnjicom.
Na naše zadovoljstvo, konstatujemo da su u tome i uspjeli, učinivši Viennale 2023. izuzetno atraktivnim i za najšire krugove sinefila. Naime, 61. filmski festival je imao rekordan broj posjetilaca, njih 75.300. Iako ovaj Festival nije takmičarskog karaktera, ipak se na njemu dodjeljuju specijalne nagrade, među kojima je najznačajnija “Wiener Filmpreis“, koja je dodijeljena Europi djelu austrijske sineastice iranskog porijekla, Sudabeh Mortezai.
Film Europa na ekspresivan način prezentuje storiju o istoimenoj multinacionalnoj firmi, koja u zabačenom ruralnom području u Albaniji, seljake kroz, kako ističu, jedan sigurnosno-politički projekat želi unaprijediti. Faktički, njihov jedini cilj je obmanuti ih i istjerati iz domova, da bi firma dobila prostor za građenje objekta enormne financijske vrijednosti. Kritiku stravičnih anomalija koje sa sobom donosi savremeni trenutak kapitalističkog društva, Sudabeh Mortezai iznosi krajnje suptilno, stavljajući u prvi plan žrtve tih nadsve nečasnih djela, ali i gubitnike na strani počinitelja, kao što je to glavna ličnost filma Beate Winter, u virtuoznoj interpretaciji Lilith Stangenberg, koja krajnje naivno vjeruje u poštenje svojih naredbodavaca.
Osim ovog zaista kvalitetnog filma, po svojim evidentnim vrijednostima, treba prije svih, izdvojiti i filmove Zelena granica Agnieszke Holand, Anselm-Das rauschen der Zeit Wima Wendersa i The Holdovers Alexandera Paynea. Film Zelena granica je djelo poznate poljske sineastice Agnieszke Holand, sada već klasika svjetske kinematografije, autorice između ostalih, nezaboravnih ostvarenja Hitler Junge Salomon, In Darkness i Total Eclipse. Najnoviji film Agnieszke Holand otvara jednu od “rak rana“ naše sadašnjice – odnos prema ekonomskim migrantima iz Afrike i Bliskog Istoka, koji se pokušavaju “probiti“ u Evropsku Uniju. Tim jadnicima, bjeloruski diktator Lukaschenko ciljano širi propagandu da je i sa teritorije njegove zemlje lako stići u EU. Upravo “zelena granica“ između Bjelorusije i Poljske, kao jedne od članica Evropske Unije je mjesto dešavanja filma.
Tu rediteljica Holand sa velikom senzibiliznošću, u jakim potresnim sekvencama snimljenim ekspresivnom crno-bijelom fotografijom, eksponira svu patnju sirijske porodice, kojoj aktivisti jedne organizacije za ljudska prava, pokušavaju pomoći, ali nailaze na zid nerazumjevanja poljske granične policije. Nakon završetka projekcije ovog snažnog filma, neminovno u ustima gledalaca ostaje izuzetno gorak ukus i pitanje da li je moguće da se to događa u srcu civilizovane Evrope sredinom 21. vijeka.
Film The Holdovers Alexandera Paynea (Citizen Ruth, Nebraska) je jedna od rijetkih uspjelih komedija, koja na tragikomičan način govori o kompleksnom odnosu u jednoj američkoj školi 1970. godine, kroz trio glavnih likova, sastavljenog od crnopute šefice školske kuhinje, koja je izgubila sina u Vijetnamskom ratu, te nepopularnog profesora historije Paula Hunhama i od majke napuštenog učenika Angusa Tullya. Kompleksan u načinu prezentiranja, a sa upečatljivim tumačima glavnih likova, sa vrsnim Paulom Giamattijem u ulozi profesora historije, film The Holdovers zaslužuje pažnju gledalaca.
Film Anselm - das rauschen der Zeit njemačkog klasika Wima Wendersa u kreativnom smislu koristi treću dimenziju, kao i u jednom od svojih prethodnih filmova Pina, ali ovaj put da predstavi u svoj svojoj vizuelnoj punoći stvaralaštvo jednog od najboljih savremenih njemačkih likovnih umjetnika Anselma Kiefera. Zaista impozantno djeluju Kieferovi radovi u formi 3D tehnike, ali i dokumentaristička ekspresivnost idejne povezanosti dva umjetnika u sagledavanju stvarnosti, koja ih okružuje.
Prikazan u specijalnoj selekciji klasika, naš film Slike iz života udarnika Bate Čengića, jednog od najboljih reditelja u generaciji jugoslavenskog crnog talasa iz šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog vijeka, potvrdio je sintagmu da su dobri filmovi poput dobrog vina i da im vrijeme ništa ne može nauditi. Sve u ovom filmu funkcionira perfektno, a Slike iz života udarnika pokazuju da su problemi udarnika – rudara i dan-danas ostali neprevaziđeni.
