Piše: Lejla Panjeta

Najnoviji autorski projekat Richarda Linklatera, jednog od najvećih talenata američkog indi filma i DIY kinematografije (Uradi sam), premijerno prikazan prošle godine, osvojio je 25 nagrada na festivalima širom svijeta, među kojima su tri Zlatna globusa; za najbolji film u kategoriji drame, sporednu glumicu Patricieu Arquette i najboljeg reditelja. Također ima i šest nominacija za Oscara. U sinopsisu filma Boyhood stoji: „Život mladića Masona od pete do osamnaeste godine“. U trajanju od dva sata i 45 minuta priča prati Masona, njegovu sestru Samanthu, majku, oca, njihove roditelje, dva nova muža njihove majke, te učitelje i prijatelje koji se pojavljuju u odredjenim periodima Masonovog odrastanja. Zbivanja u njegovom životu do 18. godine nisu ekstravagantno napeta, već film prati „normalno dramatično“ djetinstvo kojim se ispisuje filmski esej o smislu života. Linklater je režirao, napisao i producirao ovo djelo 12 godina, pri čemu je uvijek znao kako će se film završiti. Tragajući za realnim i filmskim momentima i pokušavajući uhvatiti sadašnjost, kroz uspone, padove, veselje i razočarenja, slaganja i neslaganja u porodici, Linklater je svojim posljednjim filmom ispisao pohvalu ljudskoj potrazi za smislom i filmskim jezikom opjevao radost i ljepotu razvoja jednog mladog ljudskog života.

Odrastanje; režija Richard Linklater; uloge: Ellar Coltrane, Patricia Arquette, Ethan Hawke; 2014.

IMDb rejting: 8.3/10

Rotten Tomatoes rejting: 98%

Realistična atmosfera, sa rediteljskim odlukama kadriranja u žanru drame, uvjerljivom preciznošću iznijansiranih emocija i odnosa u cijeloj glumačkoj postavi, brilijantni monolozi, statična kamera i osvjetljenje visokog ključa, te zadiviljući ritam hronološke linearne montaže, čine ovaj narativni eksperiment jednim od vrhunskih djela svjetske kinematografije. Boyhood je sniman 12 godina sa istom glumačkom ekipom. Narativni tok postavljen je iz perspektive dječaka Masona, koji odrasta pred očima gledaoca. Reditelj trilogije Before Sunrise, Before Sunset, Before Midnight, snimanih od 1995. do 2013. godine, filmova koji prate razvoj perioda rasta veze između muškarca i žene od tinejdžerskih do zrelih godina, uspio je ovaj put u jednom filmu da se posveti totalitetu realnog i filmskog vremena, dovodeći montažnim postupkom običnog reza filmsku elipsu, kao protok vremena, do tehnološkog vrhunca. U toku rada na filmu, u periodu od 12 godina, pored toga što se scenografijom, kostimima, te samim izgledom glumaca može pratiti vrtoglavi razvoj filozofije življenja u jednoj porodici, te socijalni, ideološki i politički kontekst, kao i historijski napredak tehnologije, Linklater je jedno desetljećje kompresovao u tri sata filmske trake. Pri tome se nigdje ne osjeti različitost u rediteljskom rukopisu, kadriranju, osvjetljenju, kvalitetu kamere ili montaže.

Brilijantne glumačke izvedbe Ethana Hawkea i Patricie Arquette, u ulogama Masonovih roditelja, razvoj i punoća karaktera sa kojima stupaju u arhetipski poznate brakorazvodne odnose, platforma su za razvoj ranih glumačkih ekspresija mladih debitanata Ellara Coltranea u ulozi Masona i Lorelei Linklater, u ulozi njegove sestre Samanthe. Tokom snimanja direktori fotrografije su bili Lee Daniel i Shane F. Kelly, a zadivljujuća montažna rješenja sa preciznim ritmom koji pravi atmoferu filma rezovima, muzikom i narativnim tokom izvela je Sandra Adair. Film je sniman na lokacijama u državi Texas i to u različitim godišnjim dobima. Preko 4.3 miliona dolara je uloženo u film, a zapanjujući box office od preko 43 miliona, za autorski film u nezavisnoj produkciji IFC Productions i Detour Filmproductions, zavidan su proizvod američke filmske industrije. Boyhood je intiman film, iznijansiranih pathosa, izvrsno odabranih životnih sekvenci koje pripadaju odjeđenim dobima i procesima odrastanja, koji nas vodi ne samo kroz životni put u kome dijete postaje čovjek, već kroz životne priče svih doba i svih generacija, koje se kao sporedni zapleti i likovi narativno uklapaju u jedinstvenu sagu o putovanju na razvojnom putu čovjeka.

Djetinstvo, zrelost, ideološka i religiozna socijalna pripadnost, nedaće i sreće koje život nosi, iscrtani su u ovoj mapi života kao svojevrsnoj ontološkoj vremenskoj kapsuli, koja je ispričana veoma jednostavnim jezikom filma. Nakon što je Mason diplomirao replika majke glasi: „Moj život prođe. Samo tako. Serija različitih faza. Mislila sam da ima u životu nešto više“, nakon nabrajanja životnih prekretnica: „udaja, djeca, razvod, učenje vožnje biciklom, diplomiranje, slanje djece na studij, i sljedeće je moja sahrana“. Ušavši u zvanično priznatu zrelost Mason postavlja pitanje svome ocu o smislu svega, na šta ovaj odgovara: „Pojma nemam! Niko drugi ne zna. Mi samo plivamo“. Dijalozi, razvoj karaktera i sama radnja odaju poprilično depresivan pogled na svijet i život općenito. Ipak, film nije depresivan, jer kroz obične i jednostavne radnje i životne sekvence u principu slavi život. Život su svi momenti izmedju onoga što mislimo da je bitno. Životno odrastanje i put do spoznaje da niko nema odgovor na smislenost svega, čine ovaj film filozofskom vrteškom uživanja u životu, te emirijski bitnih i univerzalnih životnih spoznaja, kroz sve serije faza koje nam se zbivaju, a koje je tako vješto Linklater jednostavno narativno linearno posložio u svom dugogodišnjem radu.

Kroz Masonov život prate se putovanja, selidbe, škole, večere, rođendani, društvene ceremonije, kojima Linklater slavi životni put. Naizgled serija nepovezanih zbivanja i prolaznih momenata u životnom toku različitih karaktera, stanja svijesti ili životnih doba, vodi nas do jednostavnog zaključka u dijalogu posljednje scene filma. Carpe Diem (lat. iskoristi dan) zapravo ne znači da treba iskorisiti momenat, već da momenat (sadašnjost) treba spoznati i obratiti pažnju kad on uhvati nas. Sadašnjost je konstanta, jer je uvijek sada. U tome sada, jeste bit života. Mi u filmskoj sintagmi Linklatera upadamo u njen intimni prostor koji nas tada definiše. Dvoplanom Masona i njegove prijateljice sa studija u prirodnom okruženju nacionalnog parka Big Bend u Teksasu, Linklater završava svoj ep o životnim momentima. Ovaj filmski autorski projekat je zapravo filozofski esej o bitku, pradstavljen autorskim definisanjem filmskog jezika i jednostavnim protokom realnog i filmskog vremena. Boyhood je izvrsno djelo koje zaslužuje mjesto sa klasicima kinematografije i vrhunska produkcija nezavisnog filma.

Lejla Panjeta je vanredni profesor iz oblasti filmskih studija, vizuelnih komunikacija i ideologije na Fakultetu umjetnosti i društvenih nauka Internacionalnog univerziteta u Sarajevu. Diplomirala je multimedijalnu režiju i žurnalistiku, magistrirala komunikologiju i doktorirala filmsku propagandu iz oblasti komunikacijskih nauka.

Objavljeno na portalu Aljazeera Balkans