Piše: Sead Vegara

Pitanje koje se postavlja jeste: „Da nije bilo Kurosawinog Yojimba da li bi uopšte bilo 'dolarske trilogije' Sergia Leonea?“ Jer prvi u nizu A Fistful of Dollars (Za šaku dolara) u biti predstavlja neoficijelni remake Yojimba; drugi For A Few Dollars More (Za dolar više) je originalna priča o dvojici lovaca na ucjene koji se ujedinjuju u namjeri pronalaska opasnog odmetnika, dok se u trećem The Good, the Bad and the Ugly (Dobar, loš, zao), svakako najboljem iz „dolarske trilogije“, trojica revolveraša, svaki sa svojim mušicama –Blondie (Clint Eastwood), Tuco (Eli Wallach) i Angel Eyes (Lee Van Cleef)– suočavaju na putu potrage za ''zakopanim blagom'' pod okriljem američkog Građanskog rata.

Ne postoji savršenstvo – filmsko. Ali zato postoje savršeno i do perfekcije smišljeni filmovi. Nije se rodio taj koji je snimio savršen film u svim detaljima. Ima dobru kameru, odličan scenarij, fe-no-me-nal-nu glumu, produkcioni dizajn je bravurozan, ali (uvijek to smiješno „ali“) režija je tanka. Postoje zato savršene filmske trilogije.

A Fistful of Dollars; For A Few Dollars More; The Good, the Bad and the Ugly; režija: Sergio Leone; uloge: Clint Eastwood, Gian Maria Volontè/Lee Van Cleef, Klaus Kinski/Eli Wallach (1964/1965/1966.)

IMDb rejting: 8.0; 8.3; 8.9/10

Rotten Tomatoes rejting: 98%; 94%; 97%

Za ono što će postati prvi u nizu ”dolarske trilogije” Leone je prekopirao Kurosawin samurajski film Yojimbo koji u biti i predstavlja western samo sa katanama umjesto pištolja. Usamljeni stranac –čovjek bez imena (Eastwood) dolazi u gradić San Miguel i počinje da radi za dvije suparničke bande da bi ih na kraju uništio i jedne i druge. Ali koliko je kopija toliko je i originalno djelo. Leoneov film izgleda sirotinjski, prljavo i bijedno, ali na lijep način. Predjeli Almerije i Madrida gdje je sniman film posjeduju mitsku snagu i djeluju baš poput Meksika koji predstavljaju u filmu. Sa filmom A Fistful of Dollars, koji je imao budžet od 200.000 dolara, Leone ne samo da je ponovo izmislio italijanski western nego je postavio nove temelje odumirućem žanru westerna.

Vrijedno je napomenuti i to da su pored Leonea bila još dvojica reditelja spaghetti westerna koji se zovu Sergio –Corbucci i Sollima, a koji su od američkog westerna, onih iz radionice Johna Forda i drugih, odabirali samo ono što se njima svidjelo i što je bilo njihovo viđenje Divljeg zapada, stvarajući time izrazit podžanr u kojem su radili po novim parametrima istraživajući stare teme na novi i svježi način. Spaghetti westernima su se zvali zbog toga što su ih snimali italijanski reditelji i to u Italiji i Španiji.

Stilski su spaghetti westerni predstavljali nasilje u hiperrealističnom i pažljivo koreografiranom tonu, i oslanjali se više na vizuelno pričanje priče. To je izrazito kod Leonea koji akciju koja bi se u standardnom westernu odigrala za nekih 30-tak sekundi produžava na nekoliko minuta gradeći tenziju krupnim planovima lica-očiju, što će prerasti u njegov zaštitni znak. Leone je bio prvi od italijanskih reditelja spaghetti westerna koji je priznat u Americi jer je njegov način filmskog pripovijedanja imao naznačenu artističku crtu.

Ono bez čega sva tri filma ne bi mogla funkcionisati svakako jeste originalna i neprevaziđena muzika jednog od najboljih kompozitora filmske muzike svih vremena, Ennia Morriconea, koja toliko naglašava atmosferu da jednostavno nevjerovatno izgleda kao zasebni lik u filmu. Također se može reći da je postignuta nevjerovatna sinhronizacija između muzike (zvuka) i slike, sa čim se posebno ističe fan-tas-tič-no objedinjavanje muzičkih tema iz sva tri filma u završnom obračunu, u trećem filmu, gdje su evidentne mariachi trube (Za šaku dolara), satna muzika (Za dolar više), i naglašene piano i gitarske dionice (Dobar, loš, zao). A upravo u tom završnom obračunu očituje se sva Leoneova rediteljska snaga. Hipnotički montažerski skokovi između totala i krupnih kadrova ruku na tokama pištolja i očiju (ogledala duše): nebesko plava mirnoća u Clintovom kamenom mrgođenju, čisto zlo sokolskih, kestenjastih „anđeoskih očiju“ Leea Van Cleefa i kolebljivi, ukočeni i znojni pogled Elia Wallacha... sve to praćeno Morriconeovom nenadmašnom muzikom.

Leone je imao pored izražajne vizuelne strane (od lica statista i, pogotovo, glavnih protagonista mogao je stvarati takve „panorame“) i onu narativnu kojom je pripovijedao priče čiji je sadržaj bio imaginaran, ali kontesktualno imao korijen u relanosti.

Fuzija fantazije i realnosti daje filmu novu dimenziju težeći prema kvalitetama mita i legende na osnovu čega film, na kraju, i zaslužuje svoju popularnost, tvrdio je Leone.

Za kraj, malo raskrinkavanje legende. Clint Eastwood uopšte ne glumi isti lik u sva tri filma iz „dolarske trilogije“. „Čovjek bez imena“ zapravo je marketinški potez. Kostim ne presvlači iz samo jednog razloga: zbog skromnih finasijskih sredstava nisu mu mogli priuštiti drugi.