Piše: Sead Vegara
Tri godine nakon Drugog svjetskog rata i holokausta češki avangardni pozorišni reditelj Alfréd Radok snima epohalno filmsko djelo pod nazivom Daleká cesta (Daleki put) koje će se prikazati publici u martu 1949, ali samo na kratko jer će tadašnji totalitaristički komunistički režim zabraniti film. Reditelj Radok se prilikom snimanja koristio ekspresionističkim, formalističkim i strukturalističkim stilovima koji u to vrijeme u Čehoslovačkoj nisu smatrani za tehničke ili estetičke forme već su više ukazivale i upirale prstom, te ličile na osudu sistema. To sve dovelo je do “bunkerisanja filma“, zabrane prikazivanja koja je trajala punih 40 godina. Radokov film “ugledao je svjetlo dana“ na češkoj televiziji 1991. nakon Baršunaste revolucije, automatski proglašen remek-djelom i dovođen u vezu sa jednim od najboljih ikad snimljenih filmova Građaninom Kaneom Orsona Wellesa. Kako je Wellesov film bio revolucionaran po načinu pričanja priče, vizualnim tehnikama, kameri (Gregg Toland) i montaži (Robert Wise) Radokov Distant Journey imao je sve to; zanimljivu priču, kameru (Josef Strecha) i montažu (Jirina Lukesová).
Daleki put, režija: Alfréd Radok; uloge: Blanka Waleská, Otomar Krejča, Viktor Očásek, Jiří Spirit; 1949.
IMDb rejting: 7.3/10
Sama priča filma, scenarij, djelo je samog reditelja Radoka, kao i scenarista Erika Kolára i Mojmira Drvota, te se ne može ne povezati sa stvarnim životom reditelja. Polujevrej Radok izgubio je oca i djeda u holokaustu, a i sam je bio zatočenik u koncentracionom logoru blizu Wrocława, iz kojeg je uspio pobjeći. Otac i djed su poginuli u koncentracionom logoru Terezínu gdje su Jevreji imali svojevrsnu samoupravu i koji je nacistima služio kao paravan za druge ozloglašene logore poput Aušvica i Treblinke. Naime, Crverni krst je dolazio u posjetu logorašima u Terezínu i ispitivao uslove života i rada, a u samom filmu postoji gotovo nadrealna scena u kojoj redovi žena na koljenima četkaju i brišu ulice Terezína da budu čiste za inspekciju.
Čudno kompleksna struktura filma Daleká cesta može se posmatrati na tri narativna nivoa. Kao prvi sa kojim se uvodimo u film (i koji se pojavljuje tokom cijelog njegovog trajanja) jesu isječci iz filma Triumph of Will (Trijumf volje) Leni Riefenstahl u kojima vidimo Adolfa Hitlera, Josepha Goebbelsa i ostale nacističke zvaničnike, isječke iz nacističkih propagandnih filmskih vijesti, te arhivske snimke koncentracionih logora. Upravo ove snimke reditelj Radek koristi kako bi potcrtao ostala dva “fikcionalna“ nivoa filma, koji će se odvijati unutar “zamrznutog“ kadra iz prijašnje scene koja se smanji do doljnjeg desnog ugla, te tako predstavlja kadar unutar kadra. Drugi nivo jeste melodramatična priča o miješanom braku između dvoje mladih doktora, Jevrejke Hane Kaufmannováe (Blanka Waleska) i Nijemca Toníka (Otomar Krejča), dok treći nivo predstavlja život u Terezínu u kojem je završio mladi bračni par.
Daleki put je veoma značajan film koji istražuje teme strahota i zla rata na dva simbolična nivoa; kao svjetsku tragediju holokausta i univerzalnu tragediju pojedinog čovjeka.
