Piše: Duško Dimitrovski (specijalno iz Cannesa za Filmofil.ba)
Najznačajnija svjetska smotra sedme umjetnosti – filmski festival u Cannesu ove godine je pozitivno iznenadila po broju dobrih ostvarenja rediteljica, kao i sa novim vrijednim filmovima renomiranih sineasta Wendersa, Ceylana, Kaurismakija, Bellocchia i Loacha.
Kao što je to ugledni časopis Screen prognozirao sa najvišim ocjenama u svojoj tradicionalnoj anketi među najznačajnijim svjetskim filmskim kritičarima, koja važi kao svojevrstan “barometar“ za najveća priznanja, tako je i zaista filmu Anatomija jednog pada mlade francuske sineastice Justine Triet, od strane žirija, sa švedskim rediteljem Rubenom Östlundom, kao predsjednikom, dodijeljena Zlatna palma za najvrijednije ostvarenje na upravo završenom 76. Cannes Flm Festivalu. Riječ je o studiozno predstavljenoj, a virtuozno režiranoj, kroz psihologiju glavnih aktera iznijanisarnoj sudskoj drami o jednoj ženi, koja biva optužena za smrt supruga, koju maestralno interpretira već dosta internacionalno afirmisana njemačka glumica Sandra Hüller. Zahvaljujući se na dobijenoj nagradi, rediteljica Triet je označila ovo svoje ostvarenje, kao najintimniji film, koji je do sada snimila.
Drugo po značenju, veliko festivalsko priznanje, Grand Prix, pripalo je također već višestruko nagrađivanom engleskom reditelju Jonathanu Glazeru za nadasve precizno režiranu “holokaust studiju“ iz Drugog svjetskog rata, The Zone of Interest. U ovom filmu Glazer na ubjedljiv, a za situaciju koju predstavlja izuzetno smiren način, govori o upravniku nacističkog logora Auschwitz, Rudolfu Hösu, koji neposredno kraj tog logora zajedno sa suprugom (Sandra Hüller), izgrađuje gotovo idiličnu porodičnu kuću i tu provodi smireni obiteljski život uz nostalgiju za zavičajem. Na samo oko 100 metara udaljen od ovog idiličnog mjesta se dešava stravični holokaust. Treba li posebno naglasiti da je tu Glazerova filmska satira dovedena do sarkazma, a što je najgore, nije rezultat rediteljeve mašte, već je u potpunosti zasnovana na stvarnom događaju.
Inače, 76. filmski festival u Cannesu, pozitivno je nas akreditirane posmatrače iznenadio sa do sada najvećim brojem sa sedam od 21 filma prikazanog u zvaničnom takmičarskom programu, koje su režirale rediteljice. Justine Triet je bila tek treća sineastica, koja je u gotovo osam decenija dugoj historiji ove najznačajnije i najpoznatije svjetske smotre sedme umjetnosti za svoje ostvarenje dobila Zlatnu palmu za najbolji film (poslije Jane Campion 1993. za film The Piano i Julie Ducournau 2021. za Titane). Pored pomenutog filma Justine Triet po svojim evidentnim vrijednostima, izdvojio se još jedan od filmova rediteljica iz Takmičarske selekcije. Riječ je o filmu Club Zero već afirmisane austrijske rediteljice Jessice Hausner (Lovely Rita, Lourdes, Little Joe) u čijoj proizvodnji je učestvovala i bosanskohercegovačka producentska kuća Deblokada, a većinski producenti su bili čak iz pet zemalja: Austrije, Njemačke, Francuske, Velike Britanije i Danske.
Club Zero je sasvim radikalna, diet drama, zapravo krajnje avangardno stilizirana komedija o jednoj grupi mladih ljudi iz dobrostojećih porodica, koje sa većinom nametnutom dijetom iscrpljuje izvjesna gospođica Novak. U suštini, ovaj film predstavlja indirektnu, a oštru kritiku savremenog kapitalističkog društva, a snimljen je u odličnoj fotografiji atmosfere, u kojoj preovladavaju žuta i plava boja. Novi film Jessice Hausner će naići na dobar prijem kod sinefila, dok teško sa svojim značenjem može doprijeti do najšireg kruga bioskopskih gledalaca.
U glavnom Takmičarskom programu Cannesa 2023. našao se sasvim opravdano i veliki broj filmova renomiranih reditelja, koji predstavljaju sada već dio savremene historije sedme umjetnosti, kao što su Aki Kaurismäki (Fallen Leaves), Marco Bellocchio (Kidnapped), Nanni Moretti (Il sol dell avvenire), Wim Wenders (Perfect Days), Nuri Bilge Ceylan (About Dry Grasses) i Ken Loach (The Old Oak). Zajednički imenitelj koji bi se mogao izvući za njihova djela je da su to dosta kritički, a sineastički ubjedljivo opservirana, najčešće, tragikomična ostvarenja na temu sadašnjeg neveselog trenutka u kojem živimo.
Značajno specijalno priznanje je dodijeljeno, na inicijativu već pomenutog eminentnog časopisa Screen, Sarajevo Film Festivalu, kao mjestu gdje se regionalno afirmiše filmska industrija, a tim na svojevrstan način i značajno pridonosi širenju filmske kulture.
Cijeli naš region je bio predstavljen sa samo jednim ostvarenjem. Riječ je je o filmu Lost Country Vladimira Perišića iz Srbije, čiji je film Ordinary People realizovan u koautorstvu sa Alice Vinocour, i dobitnik Srca Sarajeva na Sarajevo Film Festivalu 2009. godine. Lost Country je snažna društvena drama iz perioda Miloševićevog režima u Srbiji 1996. godine. Majka (Jasna Đuričić) je žestoka Miloševićeva političarka, koja učestvuje i u fizičkoj likvidaciji protivnika režima, dok je njen sin sušta suprotnost. Prefinjena duša tog 15-godišnjaka ne može da izdrži prezir sredine prema njegovoj majci, a nema snage ni da je odvrati od Miloševićevog smrtonosnog zagrljaja, te se odlučuje na samoubistvo... Sasvim opravdano za ulogu sina u ovom filmu mladi glumac Jovan Ginić dobio je nagradu za najbolju mušku ulogu u selekciji “Nedjelja kritike“, gdje je film i prikazan.
Na kraju ovog osvrta da kažemo i to da Cannes, ne bi bio Cannes bez crvenog tepiha, kojim su se i ove godine prošetali svjetski starovi. Bili su to, između ostalih, glumci Michael Douglas, ovogodišnji dobitnik Zlatne palme za životno djelo, Jane Fonda, Johnny Depp, Catherine Deneueve, Leonardo DiCaprio, Harrison Ford, te reditelji, Martin Scorsese, Wim Wenders, Nanni Moretti...
