Piše: Lejla Panjeta
Magična formula blockbustera kao čiste filmske zabave nastaje 80-tih godina prošlog vijeka. Za njeno poliranje i usavršavanje do krajnjih granica entertainment industrije u mnogome je odgovoran - Jerry Bruckheimer (Black Hawk Down, Pirates of the Caribbean: The Course of the Black Pearl, Bad Boys, Days of Thunder, Pearl Harbor, Enemy of the State, Armageddon, The Rock, Con Air, Remember the Titans, Gone in Sixty Seconds, Coyote Ugly, King Arthur, i drugi). Ovaj “mađioničar” moderne mainstream produkcije, napravio je 1986. godine “eliksir za vječnu” produkciju profita i uspjeha u filmu - Top Gun. Osnovne karakteristike formule blockbuster uspjeha Top Guna tj. spota za američku vojsku su:
- odlično režirane akcione scene,
- pirotehnika i kaskaderske scene,
- drama – problem morala glavnog lika,
- peripetije – curves (dramaturške krivine) tokom cijelog filma (na najneočekivanijim narativnim tačkama),
- sporedni ljubavni zaplet (ljubav prema partneru, djeci, roditeljima, bratu, sestri ili domovini),
- ideje u filmu kao reklama američkog duha, vrijednosti i načina života,
- dobra glumačka podjela (casting starova),
- dobar soundtrack (muzika iz filma),
- obavezna američka zastava, ukoliko radnja filma nije smještena prije 18. vijeka,
- goli muški torzo (u maniru macho ratnika) ili naglašene ženske obline (utegnute ili razgolićene glumice, često “plave” puti ili kose).
Termin blockbuster potiče iz engleskog slenga za vrijeme Drugog svjetskog rata, čije se značenje se odnosi na bombe teške četiri tone kojima su saveznici gađali Njemačke gradove. Jedna takva bomba uništila bi cijeli blok zgrada (block – više zgrada, bust – razbiti). Šezdesetih godina ovaj termin upotrebljavao se u britanskim pozorištima, kada su bili popularni mjuzikli, za koje se trebalo čekati u ogromnim redovima ispred bloka u kome je smješten teatar. Tako je termin koji označava bombe ušao u filmsku terminologiju označavajući u kinematografiji isto što i bestseller u književnosti – hit i enormnu zaradu.
Prvi holivudski blockbuster bio je Jaws iz 1975. godine, koji je pored uspjeha na kino blagajnama, uništio kompletnu ljetnu sezonu (iz straha od ajkula, ljudi nisu išli na plaže ili se nisu kupali). Jaws su zaradile 260 miliona dolara, a Spielberg se smatra kreatorom ljetne filmske sezone (ljetnih blockbustera). Do 21. vijeka blockbusterom se smatrao film koji zaradi preko 100 miliona dolara, međutim, u posljednje vrijeme skoro svaki veliki hit postaje blockbusterom i veoma lako ulazi u Klub 100. Mnogi su smatrali da se ova granica mora pomjeriti iznad 300 miliona dolara zarade (kod velikih hitova, skoro u pravilu, je u kompletnom box officeu veći udio profita sa internacionalnog tržišta). Prvi kandidat za ulazak u tu kategoriju bio je The Passion Mela Gibsona, koji je zaradio 370 miliona dolara samo u američkim kinima, a u totalu zarada mu iznosi 612 miliona dolara. Na listi filmova sa najvećom zaradom, među prvih pedeset trenutno se nalaze nastavci uspješnih fantazija i akcioni filmovi poput: Harry Potter, Lord of the Rings, Pirates of the Caribbean, Twilight, Spider-Man, Star Wars, Jurassic Park, Indiana Jones, Fast and Furious, Transformers, James Bond, te Disneyjevi i Pixarovi animirani filmovi poput Toy Story, Frozen, Lion King, Finding Nemo, DreamWorksov Shrek, Burtonova Alice in Wonderland, Nolanovi Inception i nastavak Batmana The Dark Knight Rises, kao i Spielbergov E.T. iz 1982. godine. Na trećem mjestu liste najprofitabilnijh filmova svih vremena su The Avengeres sa zaradom od 1.518 miliona dolara. Filmovi sa zaradom od preko dvije hiljade miliona dolara dolaze iz rediteljske radionice Jamesa Camerona. Titanic iz 1997. godine sa zaradom od 2.186 miliona i Avatar iz 2009. godine sa 2.787 miliona dolara, nalaze se trenutno na prvom i drugom mjestu liste blockbustera svih vremena.
Lejla Panjeta je vanredni profesor iz oblasti filmskih studija, vizuelnih komunikacija i ideologije na Fakultetu umjetnosti i društvenih nauka Internacionalnog univerziteta u Sarajevu. Diplomirala je multimedijalnu režiju i žurnalistiku, magistrirala komunikologiju i doktorirala filmsku propagandu iz oblasti komunikacijskih nauka.
